Antonio Bonfini i njegovo delo o istoriji Mađara
Da je naše područje u 18. veku kada je kolonizirano i naseljeno, zahvaljujući Jezuitima koji su preplavili ovo područje nakon zatvaranja njihovih samostana po Ugarskoj, bilo snabdeveno knjigama iz raznih monaških biblioteka dokazuje nam upravo katalogizirana biblioteka u Muzeju Podunavskih Nemaca u Apatinu.
Svakodnevna obrada stare i retke knjige koja je u toku, dovodi nas do značajnih otkrića koji izlaze iz okvira lokalnog i koja nas mogu svrstati u značajne evropske bibliotečke zbirke. Svakodnevna otkrića značajnih dela u ovoj biblioteci daju nam jednu novu sliku o knjiškom blagu ovog područja u 18 veku.
U muzeju crkve Srce Isusovo, u stalnoj postavci već nekoliko godina nalazi se jedna dosta na prvi pogled neugledna i oštećena knjiga. Razlog postavljanja ove knjige u stalnu postavku, bila je da je ona u hrbtu knjige prilikom koričenja imala ostatke starijih knjiga koji dosežu sve do početaka štampe u Nemačkoj. Velika nevešto rezbarena slova koja se naziru u hrbtu ove knjige, ukazuju nam na same početke štampe iz Gutembergovog vremena. Time sam hteo pokazati da knjige koje posedujemo u zbirci dosežu sve do istorijskih početaka štampe. Nemačka slova su mi ukazivala još i na samu nemačku provenijenciju ove knjige.
Kako je i ova knjiga došla na red za katalogizaciju malo sam se pobliže pozabavio sa njom. Knjiga je u prilično lošem stanju i ukazuje da je obilato korišćena tokom vekova. Korice i prve stranice knjige potpuno nedostaju a u samoj knjizi mnoštvo listova je iskidano. Međutim iako nedostaje naslovna strana odmah sam primetio da se radi o knjizi koja hronološki opisuje istoriju Mađara.
U zaglavlju knjige se nalazio samo naziv autora ovog dela a to je Antonio Bonfini (Antonius Bonfinius). Naravno da ovaj autor nije nepoznat u stručnoj javnosti.
Antonio Bonfini (Antonius Bonfinius 1427-1502) bio je italijanski humanist i pesnik koji je posljednje godine svoje karijere proveo kao dvorski istoričar Matije Korvina (Matthiasa Corvinusa) u Budimu. Bonfini je dobio zadatak od kralja Matije Korvina da napiše delo o istoriji Mađara. Knjiga je dobila ime: Historia Pannonica Sive Hungaricarum Rerum Decades.
Antonio Bonfini rođen je u mestu Partignone u središnjoj Italiji. Svoje prvo humanističko obrazovanje dobiva u mestu Ascoli. Njegov učitelj je bio humanista i filolog Enoch d'Ascoli, koji je čuven po tome što je pronašao orginalne Tacitove spise. Pod njegovim uticajem Bonfini proučava grčke antičke filozofe. Bonfini je radio i kao učitelj u mnogim bogatim porodicama u u Firenci, Padovi, Ferari i Rimu. Godine 1486. oženio je patricijku Spina della Rocca. Imao je 4 sina i jednu ćerku. Sva deca su ostavila značajan uticaj u raznim oblastima nauke a čuvena je i njegova ćerka Francisca Ventidia za koju je zabeleženo da je živela 115 godina i umrla kao benediktinka u samostanu St. Egidio u Ascoli. Sin Francesco koji je bio istaknuti lekar ga je pretio u njegovom putu za Mađarsku.
Godine 1486. kraljica Beatrix od Aragona Bonfinija predstavlja mađarskom kralju Matiji Korvinu. Matija Korvin je posle preuzimanja mađarske krune iz Italije doveo u Mađarsku mnoge umetnike i naučnike a među njima i Antonija Bonfinija i koji postaje dvorski istoričar. Matija Korvin je dovođenjem italjanskih umetnika i naučnika uneo renesansnu kulturu u Mađarsku. Po njegovom zahtevu Bonfini prevodi na latinski grčkog filozofa Filostratosa. Od tog perioda je stalno prisutan na dvoru Matije Korvina. Po njegovom nalogu Bonfini 1488. godine, počinje da proučava stare spise ranih hroničara i da piše svoje delo o istoriji Mađara i koje završava 1495. godine. Za ono vreme radi se o izuzetnom delu urađenom u humanističkom maniru i modernom stilu. Matija Korvin mu iz zahvalnosti dodeljuje plemstvo i obilato ga nagrađuje.
Antonio Bonfini umire 1502. godine od posledice moždanog udara. Sahranjen je u Budimu u crkvi Sv. Margareta. Na njegovom grobu upisani su sledeći stihovi:
„Bonfini počiva u ovoj grobnici ispod, potomak Picena, Pristojnosti, znanosti, imao je lijepu riječ. Njegove kosti leže ovdje, ali njegovo povijesno djelo pripada mađarskoj zemlji, i ništa više od toga“.
Natpis koji je izgraviran na njegovom grobu dalje glasi: Hroničar kralja Matije, u spomen na Antonia Bonfija, koji je postao Mađar, koji je pokopan u kapelici Svete Margareta, koja je nekada stajala ovde.
Antonio Bonfini je napisao istorijsko delo koje vekovima nije moglo biti prevaziđeno. Bio je glavni vodič kroz mađarsku istoriju do 19 veka. Tek 400 godina posle Bonfinija moglo je biti napisano ozbiljnije delo o mađarskoj istoriji.
Što se tiče samog primerka knjige koji se nalazi u Apatinu, bilo je teško odrediti vreme njenog štampanja. Ostaci slova iz Gutembergovog perioda na hrbtu knjige ukazivao mi je da je knjiga štampana u Nemačkoj. Pošto nedostaju korice i prve stranice knjiga a na internetu se nalazi više potpuno digitalizovanih primeraka ove knjige, mogao sam da izvršim uporedbu sa ovim primerkom. Uporedni primerak koji je identičan sa ovim knjigom u Apatinu se nalazi u Nacionalnoj biblioteci Bavarske. Nasumična uporedba drugih stranica utvrdili su identičnost ova dva primerka. Dakle radi se o knjizi koja je štampana u Frankfurtu na Majni 1581. godine u štampariji Andreasa Wechelusa (André Wechel) koji je umro 1581. godine.
Sam štampar je takodje veoma značajan i ima interesantnu istoriju. Zna se da je Andreas Wechelus godine 1554. preuzeo je štampariju svog oca, Chretiena Wechela, u ulici Saint-Jean-de-Beauvais u Parizu. Nastavio je da uređuje knjige koje je započeo njegov otac kao i štampane tekstove na grčkom jeziku, posebno dela Ksenofonta i Luciana, kao i djela humanista poput Jean-Antoinea de Baifa i Pierrea de Ronsarda.
Wechelus je bio pristalica reformacije, ali njegovi prijatelji bili su nemački luteranci, a ne francuski kalvinisti. Ipak, štampao je dela Petrusa Ramusa i Nicolasa Duranda de Villegagnona.
Godine 1572., Wechelus je izbjegao masakr na Dan Svetog Bartolomeja u Parizu zahvaljujući svom stanaru Hubertu Languetu, predstavniku Augusta, izbornog kneza Saske kraljevine. Nedugo nakon toga, Wechelus je otišao iz Pariza u Frankfurt, gdje je i umro 1581. godine.
Knjiga koja je pred nama je štampana je u zadnjoj godini života ovog štampara i pronađena je u crkvi u Ođacima. Teško je ustanoviti iz koje je zbirke potiče knjiga ali svakako da se radi o crkvenoj biblioteci. Moguće je da potiče iz zbirke odžačke crkve ili crkve u Filipovu ali svakako se radi o knjizi iz jezuitskih krugova. Na marginama knjige postoji mnoštvo rukopisnih zapisa koji ukazuju na intenzivno korišćenje knjige tokom vekova. Knjiga zahteva hitnu restauraciju i konzervaciju.
Postojanje ove čuvene i veoma retke knjige ukazuje nam da je od samih početaka kolonizacije ovog područja postojalo interesovanje za istoriju Mađara od strane učenih sveštenika. Postojanje ove knjige zajedno sa ostalim knjigama u našoj biblioteci ukazuje da raspolažemo sa neizmernim kulturnim blagom, ali kojoj je potrebno adekvatno proučavanje kao i zaštita. Želim da ovaj primer posluži kao apel za zbrinjavanje i ostalih crkvenih biblioteka u Bačkoj koje su i dalje delom izložene propadanju i devastaciji.
